Je zorgt voor je partner, voor je inwonende ouder, voor je gehandicapte kind en dat doe je niet in shiften. Je doet het continu! Dat is continuïteit van de zorg. Want natuurlijk zet je je mantelzorgkapje niet op van acht tot vijf, om het vervolgens aan de haak te hangen tot de volgende ochtend.
Uitgangspunt is natuurlijk dat in een ernstige zorgsituatie de zorg nooit stopt. Maar dat wil niet zeggen dat jij als mantelzorger elk uur van de dag en de nacht die zorg moet waarnemen. Er zijn heel wat externe diensten waar je een beroep op kan doen:
- Je kan een oppas vragen.
- Je kan vrijwilligers aanspreken om een aantal taken van je over te nemen (zoals boodschappen doen).
- Je kan gezinszorg inschakelen om de huishoudelijke taken te verlichten.
- Ook een dagactiviteitencentrum of een kortverblijf maakt dat jij er eens uit kan zonder dat de continuïteit van de zorg verbroken wordt (zie ook ‘respijtzorg’).
Naarmate er meer hulpverleners en externe diensten bij de zorg rond één persoon zijn betrokken, kan het interessant zijn om af en toe allemaal eens samen te gaan zitten. Een multidisciplinair overleg of teamoverleg is de ideale formule om even stil te staan bij de continuïteit van de zorg.
Het mantelzorgnetwerk bestaat uit een centrale zorgrelatie (tussen de mantelzorger en de zorgbehoevende) en de verschillende formele en informele zorgrelaties daaromheen. Een centrale zorgsituatie waar een ruim netwerk omheen waaiert, staat voor zorg die door velen gedragen wordt. Of anders gezegd: de centrale mantelzorger staat er niet alleen voor.
Opdat zo’n netwerk goed kan functioneren, is het onmisbaar dat er samenspraak is tussen de verschillende actoren van het netwerk. Het is dus noodzakelijk regelmatig samen te zitten en de zorgsituatie te bespreken.
Als mantelzorger kom je soms in een situatie terecht waar verschillende taken op je afkomen. Je weet zo snel niet te bedenken hoe je die allemaal tijdig kan klaren!
Door alles vooraf goed te overdenken, prioriteiten te stellen en te plannen, kan je massa’s tijd en energie besparen. Zo blijft er op het einde van de rit idealiter ook nog tijd over voor jezelf. Hierdoor kan je je taak als mantelzorger blijven volhouden.
Binnen de thuiszorg is er al heel wat denkwerk verricht om de praktische organisatie van thuiszorgsituaties zo goed mogelijk te laten verlopen. Zo zijn er een aantal tools (hulpmiddelen) uitgedacht die de mantelzorger al een heel eind op weg kunnen helpen. De doelstelling van al dat denkwerk komt telkens op hetzelfde neer: een thuiszorgsituatie creëren met enkele goed op elkaar afgestemde zorgpartners. Zo wordt er bijvoorbeeld ontzettend veel aandacht besteed aan het maken van goede taakafspraken. En het is ook aangewezen om een zorgenplan op te stellen.
In een wat complexere thuiszorgsituatie zijn goede afspraken nodig om verwarring en onduidelijkheid te voorkomen. Wanneer jij ongeveer de enige bent die zorgt, dan zijn afspraken overbodig (behalve dan met de zorgbehoevende zelf).
Ben je met meerdere mensen bij de zorg betrokken, dan zijn duidelijke afspraken geen overbodige luxe. Je vormt een soort team waarin iedere speler een eigen rol heeft en in een specifieke relatie staat ten opzichte van de zorgbehoevende.
De afspraken met de formele zorgverleners zijn de meest duidelijke. De huisarts, de thuisverpleegkundige, de verzorgende: ze komen allemaal langs vanuit hun specifieke deskundigheid. Toch kunnen er dingen fout lopen wanneer er bijvoorbeeld geen aandacht wordt besteed aan de timing of aan het afbakenen van overlappende zorgtaken. Het opstellen van een uurrooster en een zorgenplan kan hier uitstekende diensten bewijzen.
Oorspronkelijk was het zorgenplan een soort geschreven overeenkomst binnen de familie zelf. Het was een methode om elkaar te informeren en om op de hoogte te zijn van alle gemaakte afspraken. Sinds de samenwerkingsinitiatieven kreeg het zorgenplan een meer officieel statuut (zie ook ‘SEL’).
Wordt je thuiszorgsituatie te complex en dreigt ze overstag te gaan? In zo’n situatie kan je een zorgenplan aanvragen. Met de verschillende betrokkenen (zorgbehoevende, mantelzorger en hulpverleners) ga je rond de tafel zitten in een soort teamvergadering en je bespreekt de thuiszorgsituatie. Alle afspraken die worden gemaakt, noteer je in een zorgenplan.
Het zorgenplan moet een overzicht worden van alle taken die moeten worden uitgevoerd, wanneer en door wie. Zo weet iedereen wie er zoal aan huis komt en welk deel van de zorg iedere partij voor haar rekening neemt. Het spreekt voor zich dat het zorgenplan elke keer wordt bijgestuurd wanneer de zorgsituatie verandert.
Behalve een verzameling van afspraken, kan een zorgenplan ook een soort communicatiemedium tussen de betrokken partijen zijn. In het zorgenplan kunnen opmerkingen en mededelingen genoteerd worden. Iedereen die over de vloer komt, kan het schriftje inkijken en is meteen weer helemaal mee: ‘Vader heeft vanochtend nog niet gegeten’, ‘De gezinshelpster komt morgen een uur later’, ‘De bril van moeder is zoek'.
