Als mantelzorger kan je nog altijd buitenshuis blijven werken. Al zal dat meestal gepaard gaan met de nodige aanpassingen en opofferingen. Maar dat is ook het geval wanneer je je job opgeeft. Maak hierover een goed doordachte keuze!
Vragen die je jezelf kan stellen:
- Kan je het financieel bolwerken zonder je baan buitenshuis? Welke financiële implicaties heeft stoppen met werken?
- Hoe belangrijk is het sociale contact op het werk voor jou?
- Kan je je werk heropnemen als de zorgsituatie stopt?
- Kan je werk een manier zijn om eens weg te zijn uit de zorgsituatie (als tegengewicht)?
- Bestaat de kans dat je het de zorgbehoevende kwalijk neemt dat je voor hem je werk hebt opgezegd?
- Is stoppen met werken een vrije keuze of voel je je moreel verplicht?
- Kan de zorg worden gedeeld met andere gezinsleden of familie, zodat jij wel kan blijven werken?
- Is de zorgbehoevende beter af wanneer jij stopt met werken? En jijzelf?
- Wordt je keuze om te stoppen met werken beïnvloed door de wens van de zorgbehoevende (word je onder druk gezet)?
- Biedt het zorgen voor iemand jou voldoening?
Mogelijkheden en alternatieven
Vooraleer je beslist om te stoppen met werken, moet je op de hoogte zijn van alle andere mogelijkheden. Zo kan bijvoorbeeld je werkgever ermee akkoord gaan dat je slechts tijdelijk je job opgeeft. Of in andere gevallen kan je gewoon blijven werken als je externe hulpverleners en diensten inschakelt die je zorgtaak verlichten. Belangrijk is dat je naar een oplossing zoekt waar alle partijen zich in kunnen vinden.
Het maatschappelijke draagvlak voor maatregelen die de combinatie mantelzorg en werk vergemakkelijken wordt steeds groter. Meer en meer werkgevers zijn bereid om samen met de mantelzorger naar een oplossing te zoeken, zoals flexibele werkuren, deeltijds werken of thuiswerken. Ook de federale overheid heeft een aantal maatregelen genomen die het mantelzorgers mogelijk maakt een bepaalde periode minder te werken.
Om te bepalen wat er in jouw situatie het best toepassing is, kan je steeds terecht bij de personeelsdienst van je werk, je vakbond, de dienst maatschappelijk werk van je ziekenfonds of het plaatselijke RVA- of VDAB-kantoor.
Mogelijkheden in de openbare sector
- Gewone loopbaanonderbreking (voltijds of deeltijds): binnen dat systeem kan je je loopbaan onderbreken, zonder dat je hiervoor een reden hoeft op te geven. Je kan de vrijgekomen tijd dus perfect aan mantelzorg besteden. Bij loopbaanonderbreking ontvang je geen loon, maar de RVA betaalt je maandelijks een onderbrekingsvergoeding uit.
- Loopbaanonderbreking voor medische bijstand: je kan loopbaanonderbreking krijgen om medische bijstand of zorg te verlenen aan een gezinslid of familielid tot de tweede graad die aan een ernstige ziekte lijdt. Het is de behandelende geneesheer die uitspraak doet over de mate waarin jouw aanwezigheid thuis vereist is voor het herstel van de zieke.
- Loopbaanonderbreking in het kader van ouderschapsverlof: die vorm van loopbaanonderbreking geeft je de mogelijkheid voor de opvoeding van je kinderen in te staan. Indien je kind voor 66% lichamelijk of geestelijk beperkt is, kan je voor een langere periode gebruikmaken van die vorm van loopbaanonderbreking.
- Loopbaanonderbreking in het kader van palliatief verlof: je kan loopbaanonderbreking krijgen voor het verlenen van palliatieve zorg. Onder palliatieve zorg wordt elke vorm van bijstand (medisch, sociaal, administratief en psychologisch) en verzorging verstaan van een persoon die lijdt aan een ongeneeslijke ziekte en zich in een terminale fase bevindt.
Mogelijkheden in de privésector
In de privésector spreekt men niet van loopbaanonderbreking, maar van tijdskrediet. Het tijdskrediet biedt je de mogelijkheid om je beroepsloopbaan volledig te onderbreken of tot halftijds te reduceren. Om tijdskrediet te krijgen moet er opnieuw een aantal voorwaarden en modaliteiten zijn vervuld. Om je hierover te informeren, start je best met een afspraak bij de personeelsdienst van je werk.
Net als bij loopbaanonderbreking ontvang je bij tijdskrediet met motief en de thematische verloven van de RVA een onderbrekingsuitkering voor de volledige duur van de loopbaanonderbreking. Deze uitkering kan al verscheidene jaren worden aangevuld met een aanmoedigingspremie van de Vlaamse overheid. Naargelang de sector waar je werkt, verschilt de regeling. Het tijdskrediet zonder motief werd begin 2017 afgeschaft.
Hierdoor bestaan er nog twee regelingen om al dan niet tijdelijk, gedeeltelijk of volledig te stoppen met werken.
1. Tijdskrediet met motief kan je maximum 51 maanden opnemen, indien je een van de volgende motieven kan inroepen:
- Zorg voor een eigen of geadopteerd kind tot 8 jaar
- Palliatieve zorgen
- Zorg of bijstand voor een zwaar ziek gezins- of familielid tot in de tweede graad
- Zorg voor een gehandicapt kind tot 21 jaar
Het maakt bij tijdskrediet met motief geen verschil of je voltijds verlof opneemt of halftijds of 1/5e, je krediet wordt in alle drie gevallen met een maand verminderd.
2. Thematische verloven zijn het best bekend als ouderschapsverlof. Veel minder bekend zijn de andere types zoals palliatief verlof, en zorgverlof. De regeling voor zorgverlof geeft je recht op een volledige onderbreking van 12 maanden, een haltijdse onderbreking van 24 maanden en 1/5e onderbreking gedurende 5 jaar. Voor palliatief verlof geldt dat je 1 maand per zorgbehoevende kan opnemen.
Deze beide regelingen, tijdskrediet en thematische verloven, kunnen na elkaar opgenomen worden. Dit wil zeggen dat als je je tijdskrediet volledig hebt opgebruikt dat je nog steeds recht hebt op de thematische verloven.
Tijdens de volledige loopbaan kan er maximaal 1 jaar een aanmoedigingspremie verkregen worden per type loopbaanonderbreking. Dit is 1 jaar op basis van zorgkrediet, 1 jaar op basis van loopbaankrediet, enz.
Mogelijkheden als zelfstandige
De sociale zekerheid voor zelfstandigen voorziet in een uitkering gedurende maximaal 6 maanden per aanvraag (€ 1092/maand voor een volledige onderbreking en € 546/maand voor een gedeeltelijke onderbreking). Je kan meermaals een aanvraag indienen, maar de uitkering is beperkt tot 12 maanden over je hele loopbaan en je aanvraag kan maar één maand terugwerkende kracht hebben.
De uitkering start vanaf de maand volgend op de datum van de onderbreking van je zelfstandige activiteit. Die datum wordt bepaald door de voorschrijvende arts en die moet je zelf bevestigen.
De vormen van zorg die in aanmerking komen, zijn zorg voor een ernstig zieke, palliatieve zorgen en zorg voor een gehandicapt kind jonger dan 25 jaar. De zorgbehoevende kan de echtgenoot of wettelijk samenwonende partner, een bloed- of aanverwant tot de tweede graad of een persoon die op hetzelfde adres als de zelfstandige is ingeschreven zijn.
Voor meer info over deze uitkering kan je terecht bij je sociaal verzekeringsfonds of bij Dyzo.
Verlof zonder wedde
Ook verlof zonder wedde kan in sommige gevallen een mogelijkheid zijn om tijdelijk de zorg voor iemand op te nemen. Hier moet je natuurlijk vooraf goed de financiële consequenties onder de loep nemen.
Externe hulp
Je kan er als mantelzorger voor kiezen om je loopbaan (tijdelijk) aan te passen aan de zorgsituatie thuis. Een andere mogelijkheid is om de zorgsituatie thuis (tijdelijk) aan te passen aan jouw loopbaan. Misschien geef je er de voorkeur aan om je werk te blijven uitoefenen, terwijl je toch ook de zorg voor iemand opneemt.
In dat geval zal je je moeten afvragen of de zorgbehoevende alleen kan blijven en zo niet, wie er tijdens jouw afwezigheid kan inspringen. Ook hier zijn er een aantal mogelijkheden voorhanden:
- In eerste instantie kijk je goed rond in je eigen omgeving. Ben jij de enige persoon die de zorg kan opnemen? Of kunnen er ook andere betrokkenen worden ingeschakeld?
- Ben je in een situatie waarin er weinig of geen beroep kan worden gedaan op medemantelzorgers, dan bestaat nog altijd de mogelijkheid om externe diensten in te schakelen: respijtzorg, dagopvang, oppas, vrijwilligers, …
Werkloze mantelzorgers
Mantelzorgers die werkloos zijn kunnen een vrijstelling aanvragen voor het zoeken naar werk. Gedurende deze periode moeten mantelzorgers niet actief op zoek gaan naar werk. Deze vrijstelling kan aangevraagd worden om de volgende redenen:
- Palliatieve zorg
- Zorg aan een gezinslid, of bloedverwant tot de tweede graad, die zwaar ziek is
- Zorg aan een gehandicapt kind jonger dan 12 jaar
Deze aanvraag moet je, samen met een medische attest opsturen naar de RVA. Voor palliatieve zorgen kan je ten minste 1 en ten hoogste 2 maanden een vrijstelling aanvragen per persoon aan wie je deze palliatieve zorgen verleent. In het geval van zorg aan een zwaar ziek gezinslid of familielid tot in de tweede graad of een gehandicapt kind jonger dan 12 jaar kan je ten minste 3 maanden en ten hoogste 48 maanden een vrijstelling krijgen.